کتابخانه آیت‌الله گلپایگانی

کتابخانه آیت‌الله گلپایگانی دومین کتابخانه بزرگ در قم پس از کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی در بخش نسخه‌های خطی است. این کتابخانه در مدرسه آیت‌الله گلپایگانی قرار دارد و مؤسس آن سید محمدرضا گلپایگانی بوده است. کتابخانه گلپایگانی به‌منظور احیا و نشر آثار اهل بیت و کمک به اندیشمندان و عالمان علوم دینی راه‌اندازی شده است. امروزه این مرکز از پنج بخش اصلی تشکیل شده و تولیت آن با آیت‌الله صافی گلپایگانی است.

تأسیس

کتابخانه آیت‌الله گلپایگانی با مساحت ۳۰۰۰ متر مربع در سال ۱۳۶۶ش به دستور سید محمدرضا گلپایگانی و با انتقال کتابخانه شخصی وی در طبقه زیرین مدرسه علمیه گلپایگانی راه‌اندازی شد و در ۱۷ دی سال ۱۳۷۱ش برابر با ۱۳ رجب ۱۴۱۳ق به‌طور رسمی افتتاح و شروع به فعالیت کرد. شکل‌گیری هسته اصلی کتابخانه با کتب اهدایی آیت‌الله گلپایگانی و کتابخانه امام مهدی(عج) بود و بعدها با اهدا و خرید کتب خطی و چاپی متعدد در موضوعات مختلف ادامه داد.

ریاست کتابخانه

اداره کتابخانه در زمان حیات آیت‌الله گلپایگانی با اشراف وی و بعد از وفات، با فرزندش سید جواد گلپایگانی است.

بخش‌های کتابخانه

فضای کتابخانه آیت‌الله گلپایگانی به پنج بخش اصلی عمومی، مرجع، نشریه‌ها، امانی و کتاب‌های خطی تقسیم شده است.

بخش عمومی

این بخش از مهم‌ترین بخش‌های این مجموعه است و در آن اعضای کتابخانه و کسانی که به صورت موردی، کارت موقت و اجازه استفاده از کتابخانه را دریافت می‌کنند پس از دریافت کتاب و مطالعه آن به کتابدار باز می‌گردانند. علاوه بر روش کتاب‌داری در این کتابخانه (قفسه بسته)، روش ابداعی در شیوه طبقه‌بندی و نیز استفاده از نرم‌افزاری که با تکیه بر این روش، طراحی و به کار گرفته شده است، دستیابی به کتاب را برای دانش‌پژوهان آسان کرده است.

بخش خدمات مراجع

هدف از سازمان‌دهی این بخش، تسهیل دسترسی به کتاب‌های درسی و جنبی حوزوی، ادبیات و شرح اصول و فقه است که طلاب به صورت مکرر استفاده می‌کنند. این بخش به صورت قفسه باز اداره می‌شود.

بخش امانی

پس از صدور کارت برای دانش‌پژوهان و محققان، این امکان را فراهم می‌سازد که کتاب در خارج از کتابخانه مورد مطالعه قرار گیرد.

بخش مخطوطات

بخش نسخه‌های خطی از مهمترین قسمت‌های کتابخانه است که ذخایر گرانبهایی نظیر صفحه‌های قرآن کریم به خط کوفی و بدون نقطه و اِعراب بر روی پوست از قرن دوم و سوم، تفاسیر، کتب فقهی، طبی، علمی و ریاضی قرن پنجم به بعد، دستخط شهید اول و شهید ثانی را شامل می‌شود. این کتاب‌ها به زبان‌های عربی، فارسی، ترکی، اردو، اوستایی، پهلوی، کردی و گویش‌های محلی نگاشته شده است.

بخش نشریه‌ها و مجلات

در این قسمت، مجلات و روزنامه‌های مختلف نگهداری می‌شوند که اکثرا به پس از سال ۴۸ شمسی مربوط می‌شود. روزنامه صوراسرافیل پنج‌شنبه ۲۲ جمادی الاولی ۱۳۲۵ق مطابق با ۱۲۷۶ش قدیمی‌ترین نسخه موجود در این بخش است.

تعداد کتاب‌ها

کتابخانه با مجموعه‌ای از ۲۳۳۴۰ جلد کتاب چاپی و حدود ۲۴۰۰ نسخه خطی رسماً افتتاح و مورد بهره‌برداری و استفاده عموم قرار گرفت. با توجه به بخش‌های مختلف کتابخانه، اکنون تعداد کتاب‌های چاپی کتابخانه بالغ بر ۱۳۸۷۰۰ جلد و آنچه از مخطوطات فهرست شده با ضمائم آن‌ها حدود ۱۲۰۰۰ نسخه شمارش شده است.

فضای مخزن کتب

فضای مخازن کتب چاپی و گنجینه مخطوطات کتابخانه گنجایش بیش از دویست هزار جلد کتاب دارد. هم‌اکنون مجموعه‌های گسترده منابع علمی در زمینه‌های مختلف علوم انسانی و اسلامی و کتاب‌های چاپی فهرست شده این کتابخانه از نظر حسن ترتیب و رده‌بندی و تنوع موضوع، چشمگیر و از نظر سهولت استفاده در امر کتابداری و بهره‌گیری از کتاب شهرت دارد. کتابهای فهرست شده بخش عمومی کتابخانه، تا خرداد ماه ۱۳۹۳ش در چهارصد و بیست و هفت قفسه فلزی تنظیم و کدگذاری آماده بهره‌برداری شده است، مضافاً دوره‌های کامل مجلات علمی، تاریخی حاوی مقالاتی از شخصیت‌های معروف در موضوعات تاریخ، ادبیات، تفسیر، فقه، اصول، حدیث، طب و نجوم و... در بخش عمومی کتابخانه نگهداری می‌شود.

برخی ویژگی‌ها

• قدیمی‌ترین کتاب چاپی: النجاة و القانون فی الطب، اثر ابن سینا که در سال ۱۵۹۳م در رم ایتالیا چاپ شده است.
• بزرگترین کتاب: کتاب مواقع النجوم یا شجره علمای حدیث و اجازه با ابعاد ۵۰ در ۶۸ سانتی‌متر.
• کوچکترین کتاب: کلام الله مجید با چاپ و خط یک در دو سانتی متر.

چاپ فهرست نسخ خطی کتابخانه

کتاب «فهرست نسخ خطی کتابخانه حضرت آیت الله گلپایگانی (قم)» با نگارش علی صدرایی خویی و ابوالفضل حافظیان بابلی، به کوشش و ویرایش مصطفی درایتی، از سوی کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی و مؤسسه فرهنگی - پژوهشی الجواد (مشهد)، منتشر شده است.

پیوند به بیرون

پانویس

منابع